EBESİ BAŞKA BABASI BAŞKA İSİMLER

“Görünmez, belirsiz, kayıp” gibi anlamlarıyla lügatte yer bulan “nâ-bedîd”, Farsça bir birleşik sıfattır. Bu sıfatın bir şahsa ad olduğunu yıllar önce Beşir Ayvazoğlu’nun Güller Kitabı okurken farketmiştim. Beşir Ayvazoğlu, ‘Nâbedid’in çiçekleri’nden bahsederken, Nâbedid’in kim olduğunu da merak edip araştırır. Unutulup kaybolmuş bir şair olsa gerektir bu kişi: 1867’de Selanik’te doğmuş olan Nâbedid Ahmet Cemal…

Beşir Ayvazoğlu’nun takdimini hatırlayışım, hatta onun Güller Kitabı’na yeniden yolculuk yapışım ilginç bir sebebe bağlıdır: Nâbedid imzasıyla bir kitap kapağında karşılaşmış olmam…  Bu isim, Arabadan Şiirler (Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi, İst., 1932) adlı bir kitabın kapağında şair olarak çıkmıştı karşıma. Sahafta gerçekleşen bu karşılaşma, Arabadan Şiirler’in üç kuruş karşılığında hesabını görmemle noktalandı…

Noktalandı lafın gelişi, aslında başladı demeliyiz. Şöyle ki, önce bu kitapta Nâbedid’in kimliğiyle ilgili biyografik bir bilgi yoktu. Ayvazoğlu’nun işaret buyurduğu kişiyle Arabadan Şiirler’in şairi aynı insan mıydı, bu konuda da elimizde delil bulunmuyordu. Doğrusunu söylemekte fayda var, aslında bu bilinmezlik pek o kadar da önemli değildi. Nihayet ‘görünmez, belirsiz, kayıp’ sıfatlarını kendisine yakıştıran bir şahsın kimliği peşinde araştırma yapmanın gereği yoktu. Bu gereksiz işe girişmeyerek, belki de tatlı bir oyuna kendisini kaptırmış ölümsüz bir edebiyat kahramanı rahatsız da etmezdik…

Şunu da söylemem lâzım, esasen benim için önemli olan, Nâbedid’in Arabadan Şiirler’ine sahip olmaktı. Düşünün hele, şu veya bu, garip imzalı bir şair araba temalı şiirler yazıyor ve bunları iki kapak arasında toparlayıp okura takdim ediyordu. Böylesi ilginç ve üstelik sahaflık bir kitabı elinde bulundurmak ne keyif vericidir, tahmin edin!

Tahmin edemezsiniz, zira karıştırdıkça Nâbedid’in bu kitabından aldığım keyfi daha da katmerli hale getiren bir takım hususlarla karşılaşıyordum!..

Bunlardan birisini açıklamak istiyorum, fakat önce Arabadan Şiirler’in ilk sayfalarında kitabın ikinci bir adla da takdim edildiğini belirtmem gerekiyor. Bu ikinci ad parantez içine hapsedilmişti ve (Vesaiti Nakliye) şeklindeydi. Demek ki şairin bir bildiği vardı. Peki, bu bilgiyi nasıl öğrenebilirdik? İkinci sayfadaki açıklamadan…

15 Kânunusani 1932 tarihli açıklamada şöyle diyordu Nâbedid: “Bu kitabın ismi ‘Vesaiti nakliye’dir. Hareket vasıtaları yahut hikâye vasıtaları demek. Burada unvan her iki manaya da şamil addolunabilir. Kitapçı Halit bey bu namı beğenmedi. Beğendiği adı kitabın üstüne yazmak üzre kendisine me’zuniyet vermekle beraber ‘Vesaiti nakliye’ isminin muhafazasında musır kaldım.

Halit Bey ‘Arabadan Şiirler’ namını tercih edecek sanırım. Bu suretle muhterem kari’ler ebesi başka babası başka isimler vermiş bir mahlûku garip muvacehesinde bulunmuş olacaklardır.”

Noktasına dokunmadan iktibas ettiğimiz bu mustarip satırların bir benzerinin bugünkü şartlarda herhangi bir kitapta yer bulması sanırım imkânsızdır. Zira bugün benzeri bir tavzihe ne yayıncı izin verir ne de şair ve yazarlar böyle Nâbedidvarî bir talepte bulunabilir.

Fakat benim sözü getirmek istediğim yer burası değildir. Buradaki isimlendirme pozisyonlarından hareketle, entelektüel âlemde yoğun bir şekilde yaşanan anlamlandırma hatalarına dikkat çekmektir.

Bu konudaki kanaatimi basit bir cümleyle dile getireyim. Bugün, hayati mahiyetteki adlandırmalarda kullanılan kimi isim ve sıfatların menşei, medenî kaynağı maalesef dikkate alınmıyor. Özellikle şan şöhret sahibi adamların dili kullanmadaki halleri… Onların kimi entelektüel müzakere süreçlerinde çaresiz çırpınışlar şeklinde saplanıp kaldıkları bu dil kirliliği, esef verici değil mi?

Örnek mi istiyorsunuz, buyurun ‘muvafık’ varken ‘muhalif’ ve ‘anti’ diyenlerin bâtıl lisanlarına, buyurun son zamanların demode ‘anti-emperyalist’, ‘anti-kapitalist’, ‘anti-sosyalist’, vb. söylemlerindeki ‘anti’k bitip tükenmişliğe…

Ötesini söylemeye gerek var mı, gâvur dilini salyangoz kılarak aramızda gezdirip duranların vay haline…