“BABALAR VE OĞULLAR” ROMANINDA İLİŞKİ AĞLARI

Babalar ve Oğullar, ünlü Rus romancısı İvan Turgenyev (1818-1883)’in 1861’de yayımladığı romanı. Bu romanı Türkçe’ye çevirmek için pek çok çevirmen emek harcamış: Hasan Ali Ediz, Vasıf Onat, Leyla Soykut... Biz Babalar ve Oğullar’ı Leyla Soykut’un (Hayat Neşriyat, 2. Baskı, İst., 1971) tercümesinden okuduk.

Eserleriyle, yaşadığı dönemin Rus toplum yapısını sorgulayabilen Turgenyev, Babalar ve Oğullar’da bunun en güzel örneğini sergiler. Romanın yazıldığı ve yayımlandığı yılların Rusya’sıyla ilgili sağlıklı bilgileri Akdes Nimet Kurat’ın Rusya Tarihi adlı eserinde (TTK, Ank. 1948, s. 332-343) bulabilirsiniz.

Babalar ve Oğullar romanı asilzadelerle romantik devrimci (nihilist) gençlerin mücadelesini konu ediniyor. Bazarov ve Kirsanov ailelerinin oğullarıyla; oğulların toplumsal kurumlarla çatışmaları ve umutsuz aşk oyunları, bu romanın can alıcı noktalarını oluşturur. Romandaki çatışma ve uyumsuzlukların sebebi sosyolojiktir. Zira anlatılan iki aileden Kirsanovlar asilzadedir. Bazarov ailesi ise anne tarafından asilzade, baba tarafından asker kökenlidir. Bu, her iki ailenin de, ekonomik yönden üst gelir grubundan oluşunu gösteriyor. Üniversite mezunu oğullar ise yerleşik bütün kurumlara, dolayısıyla asilzadeliğe de karşıdırlar. Bu arada gençlerin gönül ilişkisi içine girdikleri kadınların da asilzade olduğunu söyleyelim. Romanın adı bütün bu çatışma ve çelişkilere istinaden,  Babalar ve Oğullar’dır ve elimizdeki metne uygundur.

Babalar ve Oğullar daha özel bir gözle de okunabilir. Nihilist bir genç olan Yevgeniy Bazarov’un geleneksel Rus sosyal, siyasi, ahlâkî, manevî, iktisadi hayatı karşısındaki mücadelesidir çünkü romanın temel konusu.

Bu konu çerçevesinde, vak’a şu halkalarla örülüyor: Bazarov, yerleşik hiç bir şeye değer vermeyen genç bir nihilisttir. Üniversiteden mezun olmuş, tıp doktorluğuna ilk adımını atmıştır. Tatilini geçirmek için arkadaşı Arkadiy ile onların çiftliğine gider. Rusya’da derebeylerle köylüler arasında anlaşmazlıklar vardır ve hükümet yeni belirlediği usullerle bu anlaşmazlıkları giderme çabasındadır. Arkadiy’in derebeyi olan babası Nikolay Petroviç Kirsanov, köylüleri yeni usullerle idare etmeye çalışmaktadır.

Çiftlikte bulunan bir başka asilzade, amca Pavel Petroviç’tir. Asilzadeliğin bütün özelliklerini üzerinde taşıyan Pavel, “misafir”den hiç hoşlanmaz. Pavel ile Bazarov arasında sonu düelloya varan bir çatışma başlar.

Bu arada, canları sıkılan iki genç, Arkadiy ile Bazarov, bir davete katılmak için komşu yerleşim birimine giderler. Orada Anna Odintsova ile tanışırlar. Asilzade, zengin ve bir miktar da güzel olan bu dul kadın onları çiftliğinde misafir eder. Her iki gencin de gönlüne giren Odintsova, özellikle aşk da dahil hiçbir değere yüz vermeyen Bazarov’u derinden sarsar. Fakat hiçbir zaman onmayacak olan bu ilişki, iki tarafa da acılar çektirecektir.

Kuşkusuz acının büyüğünü çeken Bazarov’dur. Kalbindeki yangını söndürmek gayesiyle çekildiği baba ocağında, mesleğiyle ilgili bir çalışmaya iştirak eder ve mikrop kaparak beklenmedik bir şekilde ölüme gider.

Gennadiy N. Pospelov, Edebiyat Bilimi (Çev: Yılmaz Onay, Bilim ve Sanat Yay., C. 2., Ank., 1984-1985, s. 130.) adlı kitabında “Babalar ve Oğullar’da... Turgenyev’in esas bakışı, kahramanların felsefel konumlarına, özellikle de Bazarov’un maddesi görüşlerine yönelikti; bu nedenle romanda kişilerin felsefe tartışmaları önemli bir yer kaplamaktadır.”  demektedir. Kabul edilir ki, bir romanı daha okunur kılan hususların birisi, belki de en önemlisi, romandaki ilişki ağları ve çatışmalardır. Pospelov’un da işaret ettiği gibi, Babalar ve Oğullar, ilişki ağları ve çatışmaları bol olan bir romandır. Dolayısıyla, bu yönüyle incelenmeyi hak ettiğini söylemek fazladan olacak.

Şimdi, vak’anın oluşumunda önemli paya sahip olan ve hemen hepsi ayrı ayrı büyük “halka”  olmaya aday bu ilişki ağlarını sıralayalım.: 1. Bazarov – Pavel, 2. Bazarov - Odintsova -  Arkadiy, 3. Nikolay Petroviç - Feniçka -Pavel Petroviç – Bazarov, 4. Arkadiy -  Katya, 5. Bazarov – Arkadiy…

Bugünün dünyasına dair ipuçları da sunan bu ilişki ağlarını ayrı ayrı değerlendirmek borç hanemize kaydedilsin…